Iemand als psychopaat betitelen, is nog niet zo makkelijk.

Uit onderzoek blijkt dat één procent van de wereldbevolking kan worden geclassificeerd als een psychopaat. Het lastige is alleen: de meeste mensen vertonen wel eens  psychopathische trekjes, de echte psychopaten zijn (gelukkig) nog zeldzaam.

Psychopaten kunnen heel logisch, koel en berekenend nadenken. Het grote verschil is dat ze geen spijt of schuldgevoelens hebben.

Psychopatentest

In de handleiding van diagnostische en psychische stoornissen, of DSM-5, worden antisociale of psychopathische persoonlijkheidstypen gedefinieerd als iemand met een opgeblazen ego en de gewoonte om te profiteren van mensen.

Andere eigenschappen die genoemd worden in de literatuur: koel, berekenend en charismatisch. Een van de redenen waarom CEO’s meer psychopathische trekjes hebben dan anderen, is dat ze naar de harde feiten kijken en daar niet emotioneel over worden.

Psychologen tasten nog steeds in het duister wat iemand nu een psychopaat maakt of niet. Een bekende test is de 'The Hare Psychopathy Checklist', waarbij je zelfbeeld en het beeld dat je van anderen hebt, wordt onderzocht. Een ander onderzoek uit 2011, gepubliceerd in het tijdschrift Cognition, kijkt hoe iemand reageert op een nepscenario, om te achterhalen of iemand psychopathische trekjes heeft.

Onderzoekers van de Columbia Business School en Cornell University legden respondenten een aantal dilemma's voor.

Ontspoorde trein

Een ontspoorde trein staat op het punt om vijf slachtoffers te maken. Je kunt - hypothetisch gezien - de trein stoppen door een grote, vreemde man voor de trein te duwen.
Wat doe je?

Degenen die ervoor kiezen om de man voor de trein te duwen, zijn mensen met psychopathische of machiavellistische eigenschappen. Dat is verklaarbaar, want de Italiaanse politiek filosoof Machiavelli betoogde dat 'het doel alle middelen heiligt' en dat 'het doden van onschuldige mensen effectief is, zolang het resultaat maar in het algemene belang is'.

Maar het toeschrijven van deze eigenschappen aan iemand, maakt hem nog geen psychopaat. Dat maakt diagnose niet eenvoudig, stelt ook een persbericht van de Columbia Business School. Onderzoeksmethoden slagen er vooralsnog niet in om iemands onderliggende emotionele tekortkomingen te begrijpen. Komen ze voort uit psychopathie of is er sprake van een hoog moreel besef?

Met andere woorden, zodra iemand een theoretisch berekenend besluit maakt, wat leidt tot de dood van (minder) mensen, maakt dat iemand niet tot een psychopaat.

Moordraadsel

Ook met het onderstaande dilemma, uitgelicht op de website Snopes, hopen onderzoekers de psychopaat te ontmaskeren. Het gaat als volgt:

Een meisje ontmoet tijdens de begrafenis van haar eigen moeder een man die ze niet eerder kende. Ze is zwaar onder de indruk en gelooft dat dit de liefde van haar leven is. Maar hij liet zijn telefoonnummer niet na. Een paar dagen later doodde het meisje haar eigen zus. Waarom deed ze dit?

Degenen die gelijk haar motief doorgronden, kun je psychopathische trekjes toekennen. Want met het doden van haar zus, is de kans groot dat ze weer diezelfde man kan ontmoeten. Dit is het antwoord:

Zodra ze haar zus vermoordt, heeft ze weer kans om de man weer te ontmoeten.

Raak niet in paniek als je het goede antwoord hebt

Het oplossen van een dergelijk raadsel zoals bovenstaande vereist een hoog niveau van oplossingsvermogen. Zodra je dat kan, wil nog niet zeggen dat je hetzelfde zou doen als het meisje.

Psychopaten onderscheiden zich door een totaal gebrek aan spijt en empathische gevoelens. Dus stel je duwt de man voor de trein en je hebt ontdekt waarom het meisje haar arme zus vermoordde, dan nog ben je geen psychopaat. Zodra je er goed bij gaat voelen, wordt het een heel ander verhaal...